ﺣﻖ اﺧﺘﺮاع ﺣﻘﻲ اﻧﺤﺼﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ
ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺐ ﻳﻚ اﺧﺘﺮاع در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد. ﺑـﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻓﻜﺮي، اﺧﺘﺮاع ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از "اﻳﺪه ﻳﻚ
ﻣﺨﺘـﺮع ﻛـﻪ ﻋﻤـﻼً راه ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ را ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ" و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎدهﺗﺮ راه ﺣﻞ ﺟﺪﻳـﺪ ﻳـﻚ ﻣـﺸﻜﻞ ﺻﻨﻌﺘﻲ را اﺧﺘﺮاع ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺧﺘﺮاع ﻣﻤﻜﻦ
اﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮآورده )ﻣﺤﺼﻮل( ﻳﺎ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﻖ اﺧﺘﺮاع داراي
ﻣﺤﺪودﻳﺖ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻌﻤﻮﻻ 20 ﺳﺎل
اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﺣﻖ اﺧﺘﺮاع از اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺨﺘﺮع ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد. در اﻳﺮان در ﺳﺎل 1997 در ﺣﺪود 418 ﺗﻘﺎﺿـﺎﻧﺎﻣﻪ ﺣـﻖ اﺧﺘـﺮاع
ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪه، درﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ درﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ژاﭘﻦ 370555، در آﻣﺮﻳﻜﺎ 202105، در
آﻟﻤﺎن 98267، در
ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮه 92734، در ﺗﺮﻛﻴﻪ 8080 و در ﻣﻐﺮب 327 ﻣﻮرد
ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ. درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣـﺪود 40 ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﺣـﻖ اﺧﺘﺮاع در ﺟﻬﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﺮ 30
ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻳﻚ اﺧﺘﺮاع ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد. ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺤﺼﺎري ﺑﻮدن ﺣﻖ اﺧﺘﺮاع در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ
ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﺠـﺎري، ﺳـﺎﺧﺘﻪ، ﺗﻮزﻳﻊ و
ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ اﺧﺘﺮاع ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. ﺛﺒﺖ اﺧﺘﺮاع ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ روﻧﻖ اﻗﺘـﺼﺎدي ﺷـﺪه و
اﻧﺘﻘـﺎل ﻓﻨـﺎوري و ﺳﺮﻣــــﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺎرﺟﻲ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﻨﺪ. ﺛﺒﺖ اﺧﺘﺮاع ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﻮﻳﻖ
ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ در داﻧـﺸﮕﺎهﻫـﺎ و ﻣﺮاﻛـﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺷﺪه و ﻓﻨﺎوريﻫﺎ و ﺗﺠﺎرتﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ
را ﻳﺎري ﻣﻲﻛﻨـﺪ. ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در
اﻏﻠـﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎ، ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺻﺪور ﭘﺮواﻧﻪ ﺛﺒﺖ اﺧﺘﺮاع، ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺧﺘﺮاع از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي
اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ اﻓﺸﺎ ﺷﺪه و در اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺛﺒﺖ اﺧﺘﺮاﻋﺎت، ﻃﺮحﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻋﻼﺋـﻢ
ﺗﺠـﺎري ﻣـﺼﻮب ﺳـﺎل 1386 ﻣﺠﻠﺲ
ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ و آﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ آن ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ:
· ﻣﻮارد ﺧﻼف ﻧﻈﻢ و
اﺧﻼق
· روشﻫﺎي ﺗﺸﺨﻴﺺ، درﻣﺎن و ﺟﺮاﺣﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪاواي
اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮان
· ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ
· ﻛﺸﻔﻴﺎت، ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و
روشﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ
· ﻃﺮحﻫﺎ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻳﺎ روشﻫﺎي
اﻧﺠﺎم ﻛﺎر، ﺗﺠﺎرت و آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺻﺮﻓﺎً ﻓﻜﺮي ﻳﺎ ﺑـﺎزي ﻛﺮدن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺪلﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﻲ )اﺧﺘﺮاﻋﺎت ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت، اﺧﺘﺮاﻋﺎت ﻛﻮﭼﻚ، اﺧﺘﺮاﻋﺎت ﻧﻮآوراﻧﻪ ( : ﻣﺪلﻫﺎي اﺷﻴﺎي ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ از اﺧﺘﺮاﻋﺎت
) اﺧﺘـﺮاع ﺟﺰﺋـﻲ ﻳـﺎ
ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻛﻮﭼـﻚ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻮﺟﻮد ( ﻗﺮار
داﺷﺘﻪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳـﺘﻔﺎده روزﻣـﺮه در اﻧﻮاع
ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ، اﻟﺒﺴﻪ، ورزﺷﻲ و اﺑﺰار و ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﻲ دارد، در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل، ﺷـﻜﻞﻫـﺎي
ﻓﺎﻧﺘﺰي ﻣﺘﻨﻮع اﻋﻢ از ﺷﻴﺸﻪاي و ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ
ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻇﺮوف ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود، ﻳﺎ اﺑﺪاع ﻓﺮمﻫﺎ و اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از ﺻﻨﺪﻟﻲﻫﺎ،
ﻣﻴﺰﻫﺎ، ﻗﻮﻃﻲﻫﺎي ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪيﻫﺎي ﭼﺎي، ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬـﺎ، ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺛﺒﺖ
ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻮده و دﻳﮕﺮان ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را در ﺑﺎزار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ. در واﻗﻊ، آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار
ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻫﺎ و ﻣﺪلﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ
) در ﻗﺎﻧﻮن ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺪلﻫﺎي
ﻣﺼﺮﻓﻲ دﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.(